राज्यातील प्रत्येक गावात उभारली जाणार स्वयंचलित हवामान केंद्रे; शेतकऱ्यांना अचूक हवामान माहिती मिळणार..
नवी मुंबई/वर्षा चव्हाण
महाराष्ट्रातील शेतकरी आणि ग्रामीण भागातील नागरिकांसाठी एक सकारात्मक आणि दूरगामी परिणाम करणारा निर्णय राज्य सरकारने घेतला आहे. केंद्र सरकारच्या वेदर इन्फॉर्मेशन नेटवर्क डेटा सिस्टम (WINDS) प्रकल्पांतर्गत, राज्यातील प्रत्येक गावामध्ये स्वयंचलित हवामान केंद्र (Automated Weather Station – AWS) उभारण्यात येणार आहेत. या महत्त्वाकांक्षी उपक्रमाची अंमलबजावणी महसूल व कृषी विभागाच्या संयुक्त प्रयत्नांतून होणार आहे.
✅ कशासाठी हे हवामान केंद्र?
राज्यातील बहुतांश शेतकरी आजही नैसर्गिक हवामानावर आधारित शेती करतात. पावसाचा अनियमितता, ढगफुटी, गारपीट, थंडी किंवा दुष्काळ यांसारख्या बदलत्या हवामानामुळे शेतीचे नुकसान होते. त्यामुळे हवामानविषयक अचूक आणि स्थानिक पातळीवरील माहिती उपलब्ध करून देण्यासाठी AWS केंद्रे उभारण्याचा निर्णय घेतला आहे.
या केंद्रांद्वारे तापमान, पर्जन्यमान (पाऊस), सापेक्ष आर्द्रता, वाऱ्याचा वेग आणि दिशा यासारख्या घटकांची मोजमाप आणि नोंद घेतली जाईल. ही माहिती रिअल-टाइममध्ये कृषी विभागाच्या ‘महावेध’ प्रणालीद्वारे उपलब्ध होईल.
🌾 शेतकऱ्यांना काय फायदा होईल?
1. अचूक हवामान अंदाज:
गावपातळीवर हवामानाची माहिती मिळाल्यामुळे शेतकरी योग्य वेळी पेरणी, फवारणी, खते वापरणे याबाबत निर्णय घेऊ शकतील.
2. आपत्ती व्यवस्थापन:
पूर, दुष्काळ, गारपीट, वादळ, ढगफुटी अशा नैसर्गिक आपत्तींच्या पूर्वसूचना मिळवता येतील. त्यामुळे नुकसान टाळणे शक्य होईल.
3. कृषी सल्ला:
शेतकऱ्यांना हवामान आधारित कृषी सल्ला एसएमएस, मोबाईल अ‍ॅप्स किंवा ग्रामसेवकांद्वारे मिळेल.
4. पिक उत्पादनात वाढ:
अचूक निर्णय घेता आल्यामुळे उत्पादनात वाढ होईल आणि खर्च कमी होईल.
🏫 कुठे आणि कसे बसवणार केंद्रे?
राज्यात ज्या गावांमध्ये आधीच महावेध प्रकल्पांतर्गत केंद्रे आहेत, त्या गावांना वगळून इतर सर्व ग्रामपंचायतींमध्ये ही AWS केंद्रे बसवली जातील. महसूल मंडल स्तरावरून केंद्र उभारणीची जबाबदारी घेण्यात येईल.
🏢 कोण पाहणार या प्रकल्पाची जबाबदारी?
या प्रकल्पासाठी कृषी विभाग नोडल विभाग म्हणून कार्य करेल. हवामान केंद्रांमधून मिळणारी माहिती ‘महावेध’ प्लॅटफॉर्मवर अपलोड केली जाईल, ज्यावरून शेतकऱ्यांना माहिती मिळेल.
🔍 ‘महावेध’ काय आहे?
‘महावेध’ हा राज्य शासनाचा हवामान माहिती प्रणाली प्रकल्प आहे, जो शेतकऱ्यांना दररोज हवामानाचा अंदाज आणि त्यावर आधारित शेतीसंदर्भातील सल्ला पुरवतो. आता AWS केंद्रांमुळे ही माहिती आणखी अचूक व स्थानिक स्तरावर लागू होईल.
—
📈 निष्कर्ष:
ही योजना केवळ तांत्रिक प्रगती नसून, ती शेतीला आधुनिकतेच्या दिशेने नेणारी महत्त्वाची पावले आहे. हवामान माहितीच्या आधारे निर्णय घेण्याची सवय लागल्यास शेतकरी धोरणात्मक, उत्पन्नवाढ करणारी आणि आपत्ती कमी करणारी शेती करू शकतील. ग्रामीण भागातील आत्मनिर्भरतेसाठी आणि बदलत्या हवामानाला तोंड देण्यासाठी ही योजना क्रांतिकारी ठरू शकते.
—
🟢 पुढील पावले:
लवकरच AWS केंद्रांची निवड, बांधकाम व तांत्रिक यंत्रणा बसवण्याची प्रक्रिया सुरू होणार.
ग्रामपंचायती, महसूल अधिकारी आणि कृषी विस्तार अधिकारी यांच्या समन्वयातून कामकाज होणार.
शेतकऱ्यांसाठी प्रशिक्षण व जागृती कार्यक्रम राबवले जाणार.
स्रोत: महाराष्ट्र राज्य शासनाचा अधिकृत GR आणि कृषी विभागाचे ‘महावेध’ पोर्टल
